Cách Thuỷ
Vì sao Putin tuyên bố dừng New START?
Hãng tin Reuters dẫn lời Chủ tịch Duma Quốc gia Nga ông Vyacheslav Volodin đã đổ lỗi cho Mỹ là nguyên nhân dẫn đến việc Nga dừng New START: "Với việc ngừng tuân thủ các nghĩa vụ của mình và từ chối các đề xuất của đất nước chúng tôi về những vấn đề an ninh toàn cầu, Mỹ đã phá hủy cấu trúc của sự ổn định quốc tế". Tuy vậy, Nga chỉ "tạm dừng" New START? Tổng thống Putin nói: "Nga không rút khỏi hiệp ước, mà chỉ đơn thuần là dừng tham gia".
Ông Dmitry Medvedev, người từng là tổng thống và thủ tướng, hiện là phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, nói rằng việc Nga dừng New START đáng lẽ đã được đưa ra từ lâu, trước việc Mỹ và NATO "tuyên chiến" với Nga - liên quan đến việc Nga xâm lược Ukraine. "Việc Mỹ và các nước NATO khác tuyên chiến với đất nước chúng tôi đã buộc chúng tôi đưa ra quyết định này". Medvedev cũng kêu gọi đưa kho vũ khí hạt nhân của Anh và Pháp vào các thỏa thuận kiểm soát vũ khí trong tương lai giữa Nga và phương Tây. Tuy nhiên thực tế Mỹ hay Nato đều không hề tuyên chiến với Nga, mà chỉ cam kết ủng hộ Ukraine lâu dài trong cuộc chiến bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ.
Moscow cũng cho rằng thực tế địa chính trị cơ bản làm cơ sở cho việc ký kết hiệp ước đã thay đổi và các điều khoản đã trở nên phiến diện, có lợi cho Mỹ.
Trong khi đó, cuối tháng 1/2023, Mỹ cáo buộc Nga vi phạm New START khi từ chối cho Washington tiến hành thanh sát trên lãnh thổ.
Trong khi đó, cuối tháng 1/2023, Mỹ cáo buộc Nga vi phạm New START khi từ chối cho Washington tiến hành thanh sát trên lãnh thổ.
New START là gì?
Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới, hay còn gọi New START.
Hiệp ước New START được xây dựng dựa trên các thỏa thuận trong Chiến tranh Lạnh nhằm hạn chế vũ khí hạt nhân giữa hai cường quốc hạt nhân là Mỹ và Nga. New START được ký năm 2010 và đã gia hạn đến tháng 2/2026.
New START đặt ra giới hạn về số lượng đầu đạn hạt nhân mỗi bên được triển khai, cũng như các phương tiện mang những khí tài này. Theo đó, Mỹ và Nga cùng cam kết triển khai không quá 1.550 đầu đạn hạt nhân. New START cũng quy định, mỗi bên không được triển khai vượt quá 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa, tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm và máy bay ném bom hạt nhân. Tổng số phương tiện vận chuyển hạt nhân chiến lược không được vượt quá 800.
Trên thực tế, New START có số phận khá bấp bênh, lên xuống theo tình hình mối quan hệ giữa Nga và Mỹ tại từng thời điểm. Dưới thời Tổng thống Donald Trump (2016-2020), New START nhiều lần đứng trước nguy cơ đổ vỡ và chỉ được gia hạn sau khi Tổng thống Biden lên năm quyền năm 2021.
Hoạt động thanh sát kho vũ khí hạt nhân lẫn nhau giữa hai bên đã bị đình chỉ vào tháng 3/2020 do Covid-19.
Tháng 8/2022, Nga đã "tạm thời" đình chỉ các cuộc thanh tra kho vũ khí hạt nhân của mình theo hiệp ước nhằm phản đối các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với máy bay Nga, khiến Điện Kremlin không thể đưa các thanh sát viên của mình đến Mỹ. (Ghi chú: Do lệnh trừng phạt của Mỹ và Châu Âu khi Nga xâm lược Ukraine).
Từ tháng 11/2022 Nga đã hủy bỏ các cuộc đàm phán về việc nối lại các cuộc thanh tra lẫn nhau.
Các cuộc họp về Hiệp ước New START là kênh song phương duy nhất còn lại để Nga và Mỹ đàm phán các vấn đề kỹ thuật liên quan đến kiểm soát vũ khí. Cuộc họp cuối cùng của Ủy ban tư vấn song phương là vào tháng 10/2022.
Các chuyên gia cảnh báo việc chấm dứt New START đánh dấu sự sụp đổ gần như hoàn toàn của cấu trúc không phổ biến vũ khí hạt nhân mà Mỹ và Liên Xô (sau đó là Nga) vốn đã xây dựng trong suốt những năm 1980, 1990 tới hiện nay.
Nga cam kết vẫn tuân thủ điều khoản New START
Bộ ngoại giao Nga ngày 22/2/2023 tuyên bố: "Để duy trì mức độ ổn định và khả năng dự đoán đầy đủ trong lĩnh vực tên lửa hạt nhân, Nga dự định tuân thủ cách tiếp cận có trách nhiệm và sẽ tiếp tục tuân thủ nghiêm ngặt các hạn chế có tính định lượng trong hiệp ước New START".
Nga cũng cho biết sẽ tiếp tục thông báo cho Mỹ về kế hoạch phóng thử tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM).
Moscow cũng nói không phản đối việc nối lại tham gia New START nếu chính sách của Mỹ đối với Nga thay đổi. "Quyết định đình chỉ tham gia New START có thể được đảo ngược. Để làm được điều này, Washington phải thể hiện ý chí chính trị và nỗ lực thiện chí để giảm leo thang chung", Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố.
Phản ứng nhẹ nhàng của Mỹ
Chỉ vài giờ sau tuyên bố của Putin về việc Nga dừng New START, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói quyết định của Putin là "vô cùng đáng tiếc và vô trách nhiệm". Ông Blinken cho biết chính quyền Tổng thống Joe Biden vẫn sẵn sàng thảo luận về hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân này "bất cứ lúc nào với Nga, bất kể điều gì khác đang diễn ra trên thế giới".
Một quan chức Mỹ và hai nhà phân tích Mỹ nói với Reuters rằng, phản ứng của Mỹ dường như cho thấy sự bình tĩnh trước các tuyên bố của ông Putin, đồng thời Washington muốn tạo ra khoảng trống để Moscow vẫn có thể thay đổi hướng đi.
Chuyên gia Daryl Kimball thuộc Hiệp hội kiểm soát vũ khí có trụ sở tại Washington, Mỹ nói: "Bằng cách đình chỉ chứ không phải rút khỏi New START, có vẻ như Nga có ý định duy trì trong giới hạn một số điều khoản trọng tâm của hiệp ước".
Putin cam kết "sẽ không nối lại thử hạt nhân" nếu Mỹ cũng vậy
Liên quan việc Nga tạm dừng tham gia Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới (New START) với Mỹ, ông Putin khẳng định nước này sẽ không phải là bên đầu tiên nối lại hoạt động thử hạt nhân, song nêu rõ, một khi Mỹ thử vũ khí hạt nhân thì Bộ Quốc phòng Nga và các cơ quan liên quan cũng sẵn sàng cho điều tương tự.
Ông Putin cũng nói: “Không ai có thể ảo tưởng rằng thế cân bằng chiến lược toàn cầu có thể bị phá hủy”. Có lẽ ý ông ta là vài trò siêu cường về khả năng quân sự của Nga sẽ không thể sụp đổ.
.....
Thông điệp liên bang 2023 ở thời điểm diễn ra nhiều sự kiện quan trọng:
- Đánh dấu mốc một năm Nga triển khai "chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine" (ngày 24/2/2022);
- Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken công du Thổ Nhĩ Kỳ vận động Ankara phê duyệt đơn gia nhập NATO của Phần Lan và Thụy Điển;
- Chuyến thăm bất ngờ của Tổng thống Mỹ Joe Biden tới Ukraine;
- Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Vương Nghị công du châu Âu và Nga, thúc đẩy đàm phán Nga-Ukraine;
- Tổng thống Mỹ thăm Ba Lan, thảo luận về các nỗ lực chung hỗ trợ Ukraine và củng cố sức mạnh đồng minh ở sườn phía Đông của NATO.
......
......
Liên hợp quốc kêu gọi Nga & Mỹ ngay lập tức quay lại thực thi đầy đủ New START
Người phát ngôn Liên hợp quốc Stephane Dujarric hôm 21/2/2023 nói:
"Một thế giới không có kiểm soát vũ khí hạt nhân là một thế giới nguy hiểm và bất ổn hơn nhiều với những hậu quả thảm khốc có thể xảy ra. Mọi nỗ lực nên được thực hiện để tránh kết quả này, bao gồm việc quay lại đối thoại ngay lập tức.
Tôi sẽ nhắc lại quan điểm rõ ràng của Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres là Nga và Mỹ nên nối lại việc thực hiện đầy đủ Hiệp ước New START mà không được chậm trễ. New START và sự thành công của các hiệp ước song phương về cắt giảm vũ khí hạt nhân chiến lược giữa hai nước đã mang lại an ninh không chỉ cho Nga và Mỹ, mà còn cho toàn bộ cộng đồng quốc tế.
Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược (New START) là một trong số ít diễn đàn còn lại cho các cuộc thảo luận song phương đó, đặc biệt là các cuộc thảo luận có sự tham gia của các quan chức quốc phòng. Và vì vậy, với sự kết thúc của New START, chúng ta không chỉ mất đi một thỏa thuận kiểm soát vũ khí, mà còn đang mất đi một kênh liên lạc thực sự quan trọng vào đúng thời điểm chúng ta cần nó nhất”.
....
Bài liên quan:
