Trần Hồng Phong
Ngày 29-5-2024, Tổng công tố Thái Lan công bố quyết định truy tố ông Thaksin, cựu Thủ tướng Thái Lan, liên quan các cáo buộc 'xúc phạm hoàng gia’. Ông Thaksin sẽ phải ra hầu tòa ngày 18-6-2024. Liên quan đến sự kiện này, cùng tìm hiểu quy định về tội xúc phạm hoàng gia tại Thái Lan và một số nước, hay còn gọi là tội “khi quân” - một loại tội thường chỉ tồn tại dưới xã hội phong kiến.
Lịch Sử và Quy Định Pháp Luật
Quy định về tội xúc phạm hoàng gia tại Thái Lan, hay còn gọi là lèse-majesté, có nguồn gốc từ thời kỳ tiền quân chủ, nhưng được củng cố vào thế kỷ 20.
Điều 112 của Bộ luật Hình sự Thái Lan quy định rằng xúc phạm, lăng mạ hoặc đe dọa nhà vua, hoàng hậu, người thừa kế hoặc nhiếp chính có thể bị phạt tù từ 3 đến 15 năm.
Hình phạt cho tội khi quân rất nghiêm khắc. Những người bị kết án thường phải chịu án tù dài hạn và bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt. Án phạt này thường không có sự khoan hồng, ngay cả trong những trường hợp bị cáo chỉ đơn thuần chia sẻ thông tin trên mạng xã hội.
Quan Điểm Trong Xã Hội
Quan điểm về luật khi quân tại Thái Lan rất đa dạng và phản ánh sự phân cực chính trị và xã hội. Nói chung gồm hai phe: ủng hộ và phản đối.
- Ủng Hộ: Nhiều người Thái Lan, đặc biệt là những người ủng hộ chế độ quân chủ, coi luật này là cần thiết để bảo vệ uy tín và quyền lực của hoàng gia. Họ tin rằng hoàng gia là biểu tượng của sự ổn định và đoàn kết quốc gia, do đó việc bảo vệ hình ảnh của hoàng gia là cực kỳ quan trọng.
- Phản Đối: Các nhà hoạt động nhân quyền và nhiều tổ chức quốc tế chỉ trích luật này là vi phạm quyền tự do ngôn luận. Họ cho rằng luật lèse-majesté bị lạm dụng để đàn áp chính trị và trừng phạt những người dám chỉ trích chính phủ hoặc hoàng gia. Nhiều ý kiến cho rằng việc sửa đổi hoặc bãi bỏ luật này là cần thiết để tiến tới một xã hội công bằng và tự do hơn.
Những Trường Hợp Bị Xử Lý Hình Sự Nổi Tiếng Tại Thái Lan
Một số trường hợp nổi tiếng đã bị xử lý theo luật lèse-majesté bao gồm:
- Jatupat Boonpattararaksa (2017): Nhà hoạt động sinh viên bị kết án 2 năm rưỡi tù vì chia sẻ một bài báo của BBC về nhà vua Maha Vajiralongkorn trên Facebook.
- Ekachai Hongkangwan (2013): Nhà hoạt động chính trị bị kết án 3 năm tù vì bán đĩa CD tài liệu của BBC chỉ trích nhà vua.
- Somyot Prueksakasemsuk (2013): Biên tập viên một tạp chí bị kết án 11 năm tù vì xuất bản hai bài báo được cho là xúc phạm hoàng gia.
Tại các quốc gia khác
Hiện nay trên thế giới vẫn còn khá nhiều quốc gia có Nhà Vua, Hoàng Gia. Tuy nhiên những nước này không có quy định cụ thể tội danh "Xúc phạm Hoàng gia" trong bộ luật hình sự, mà xử lý thông qua hình thức gián tiếp, tội danh tương ứng. Các vụ việc này thường được xử lý dưới khung pháp lý tổng quát về an ninh và trật tự xã hội, thay vì có một luật riêng biệt bảo vệ Hoàng gia.
Tại Anh hay Nhật Bản chẳng hạn, các hành vi công khai xúc phạm hoặc làm nhục Hoàng gia Anh có thể bị xử lý theo luật pháp về tội phỉ báng, hành vi gây rối công cộng, hoặc vi phạm trật tự công cộng. Tại những quốc gia này, nhìn chung người dân rất tôn trọng Nhà Vua, Hoàng gia, và bất kỳ hành động nào bị coi là thiếu tôn trọng đều có thể gặp phản ứng mạnh từ cả chính quyền và công chúng.
Tại các quốc gia không còn Vua và Hoàng gia, nhân vật có uy quyền và đứng đầu đất nước thường là Chủ tịch nước, Tổng thống, ...vv. Tuy nhiên khó có thể so sánh vai trò và vị trí của Lãnh đạo quốc gia với Nhà Vua chẳng hạn, vì hoàn toàn khác nhau về bản chất, ý nghĩa và tính biểu tượng. Việc công dân phản đối chính quyền hay thậm chí “chửi bới” lãnh đạo đất nước đôi khi được xem là quyền tự do ngôn luận (tại các nước như Mỹ, tư bản); nhưng đôi khi bị bỏ tù rất nặng (như tại Nga, Trung Quốc).
Nhận xét
Quy định về tội xúc phạm hoàng gia tại Thái Lan phản ánh sự căng thẳng giữa truyền thống và hiện đại, giữa quyền lực chính trị và quyền tự do cá nhân. Mặc dù luật lèse-majesté được coi là cần thiết để bảo vệ hoàng gia, sự lạm dụng và áp dụng quá mức của nó đã gây ra nhiều tranh cãi và lên án từ cộng đồng quốc tế.
Việc cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra bị truy tố tội xúc phạm hoàng gia không chỉ là một vấn đề pháp lý mà còn là một biểu hiện của sự tranh giành quyền lực giữa các nhóm chính trị tại Thái Lan. Điều này làm nổi bật sự phức tạp và đa chiều của tình hình chính trị Thái Lan, nơi mà quyền lực, truyền thống và hiện đại đang đan xen và đối lập nhau.
.........
