Suy giảm dân số - mối lo lớn của nước Nga

Suy giảm dân số là mối lo đặc biệt cho tương lai nước Nga (minh hoạ Chat GPT)

Trần Hồng Phong

Suy giảm dân số đang là vấn đề nguy hiểm đối với nước Nga. Tổn thất nhân mạng và ảnh hưởng do cuộc chiến với Ukraine khiến tình hình càng nghiêm trọng hơn. Không phải ngẫu nhiên mà từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin lên ngôi tới nay, dân số Nga đang suy giảm ở mức độ báo động, kéo theo là những hệ luỵ, hậu quả nặng nề vô phương cứu chữa trong vài thập niên tới. "Di sản" này của ông Putin là một trong những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự suy thoái lụi tàn đang diễn ra của một nước Nga hùng mạnh.

Tại Nga, số trẻ sinh ra đang ở mức thấp nhất trong hơn hai thập kỷ. Theo số liệu từ Liên Hiệp Quốc, dân số Nga thời điểm hiện nay (năm 2024) là khoảng 146 triệu người. Giảm khoảng 50 triệu so với cách nay 24 năm, là thời điểm ông Putin lên nắm quyền.

Để tăng dân số, Putin nói rằng việc nâng cao tỷ lệ sinh là ưu tiên quốc gia, tuyên bố 2024 là "năm của gia đình" và ban hành các khoản trợ cấp cho những người có từ ba con trở lên. Putin cũng hứa sẽ chi tới 157 tỷ USD cho các biện pháp hỗ trợ gia đình và trẻ em trong 6 năm tới.

Nhân ngày Phụ nữ quốc tế năm 2024, Putin nhấn mạnh bản thân xã hội Nga cần thay đổi, với việc các gia đình đông con trở nên phổ biến hơn. Putin nói như hát: ”Làm mẹ là thiên chức cao cả của phụ nữ, Gia đình là điều quan trọng nhất đối với mọi phụ nữ, bất kể cô ấy chọn con đường sự nghiệp nào hay đạt được đỉnh cao nghề nghiệp ra sao”.

Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov thừa nhận nhân khẩu học thực sự là một vấn đề rất cấp bách của nước Nga. Ông này nói: ”Các biện pháp nhằm tăng tỷ lệ sinh là ưu tiên hàng đầu đối với chính phủ và Tổng thống. Hầu hết phương hướng phát triển của đất nước đều hướng tới mục tiêu này".

Có thể nói suy giảm dân số tại Nga là đáng báo động, những số liệu đã chỉ ra nhiều điều của xã hội Nga, vai trò của Putin trong việc lãnh đạo đất nước. Đặc biệt, từ khi Nga tiến hành cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine, dân số Nga càng suy giảm theo nhiều kiểu khác nhau.

Theo nhà kinh tế chính trị tại Viện Doanh nghiệp Mỹ ở Washington Nicholas Eberstadt, đà suy giảm dân số, đặc biệt là những người trong độ tuổi lao động, và tình trạng chảy máu chất xám đang tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân khẩu học với Nga. Việc mất đi nguồn nhân lực đó sẽ làm tổn hại đến tương lai kinh tế Nga.

Liên Xô từng có dân số lớn thứ ba thế giới. Sau khi Liên Xô tan rã, ngày càng nhiều người Nga thiệt mạng vì bệnh tật, tai nạn giao thông, tự tử và các nguyên nhân khác, thường liên quan đến việc uống rượu. Phụ nữ Nga cũng ít sinh con hơn.

Năm 2003, tuổi thọ trung bình của người Nga đã giảm từ mức 69 tuổi vào năm 1990 xuống còn khoảng 65 tuổi, thấp hơn đáng kể so với nhiều nước phương Tây vào thời điểm đó.

Nền kinh tế Nga ổn định hơn, cùng với các chính sách hạn chế mua bán rượu và các chiến dịch chống hút thuốc đã giúp đẩy tuổi thọ trung bình của Nga lên khoảng 70 vào năm 2022, nhưng vẫn thấp hơn hầu hết các nước phát triển. Để so sánh, Mỹ có tuổi thọ trung bình khoảng 78. Estonia, nước cộng hòa thuộc Liên Xô, có tuổi thọ trung bình là 79.

Khi đại dịch Covid-19 ập đến, Nga là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất thế giới. Theo các chuyên gia, từ tháng 4/2020 đến tháng 3/2022, khoảng 1,12 triệu người Nga đã chết vì Covid-19 và các hậu quả sức khỏe của nó. Số người chết tương đương Mỹ, dù dân số Nga chưa bằng một nửa.

Trên các phương tiện truyền thông, hẳn mọi người không quên hình ảnh Putin tiếp tổng thống Pháp Macron trên một chiếc bàn dài 7m năm 2022. Điều này cho thấy ông ta sợ Covid -19 như thế nào.

Cuộc gặp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại Moscow hôm 7-2. Ảnh: Reuters

Vì sao dân số Nga liên tục giảm?

Không giống như nhiều nước phương Tây, Nga không thu hút được số lượng lớn người nhập cư đủ để bù đắp cho dân số già và tỷ lệ sinh giảm. Dân số Nga dự kiến tiếp tục giảm trong phần còn lại của thế kỷ này.

Dân số Nga đã thiếu lại càng thiếu khi chiến sự nổ ra. Theo Re: Russia, nhóm nghiên cứu và phân tích dựa trên tính toán dữ liệu di cư, khoảng 920.000 công dân Nga đã rời khỏi đất nước tính đến tháng 7/2023. Một số đã hồi hương, song nhiều người định cư ở nước ngoài đều là những chuyên gia được đào tạo về công nghệ thông tin và các lĩnh vực quan trọng khác. Thống kê từ Nga đưa ra số lượng người di cư năm 2022 là khoảng 668.000 người, cao nhất kể từ năm 1992, và khoảng 450.000 người vào năm 2023.

Hậu quả dễ thấy nhất là tình trạng thiếu lao động để đáp ứng nhu cầu của chiến trường. Putin đã phải định hướng lại phần lớn nền kinh tế theo hướng đẩy mạnh sản xuất quân sự.

Khoảng 47% công ty sản xuất báo cáo tình trạng thiếu nhân công trong tháng một, cao nhất kể từ năm 1996, theo cuộc khảo sát do Viện Chính sách Kinh tế Gaidar của Nga thực hiện.

Viện Hàn lâm Khoa học Nga hồi tháng 12 năm ngoái ước tính đất nước đang thiếu 4,8 triệu công nhân. Ngân hàng Trung ương Nga cho hay tình trạng thiếu hụt nhân lực đặc biệt nghiêm trọng ở các lĩnh vực sản xuất, vận tải, hậu cần và xây dựng.

Các nhà nhân khẩu học Nga lo ngại xung đột có thể một lần nữa gây ra cái gọi là "chết vì tuyệt vọng" do các bệnh liên quan đến rượu và các nguyên nhân khác.

Rượu và ma túy từ lâu đã là vấn nạn ở Nga. Trong một cuộc họp trên truyền hình năm 2022, Tổng thống Putin nói với mẹ một người lính thiệt mạng ở Ukraine rằng chết trên chiến trường còn vinh quang hơn chết vì nghiện rượu. "Với một số người, còn sống hay không thì chưa rõ. Không rõ tại sao họ chết, vì vodka hay vì thứ gì khác. Nhưng con trai bà đã đạt được mục tiêu của mình", ông nói.

Tatiana Mikhailova, phó giáo sư kinh tế tại Đại học bang Pennsylvania, Mỹ, nhận xét khoản đầu tư lớn của Tổng thống Putin vào sản xuất vũ khí đã tạo ra nhiều việc làm và giúp tăng lương, nhưng cú hích đó có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế trong tương lai và "bất kỳ sự sụt giảm nào về mức sống đều ảnh hưởng đến tỷ lệ sinh".

Theo thống kê của chính phủ, khoảng 1,26 triệu trẻ em được sinh ra ở Nga vào năm 2023, mức thấp nhất trong hơn hai thập kỷ.

Raksha, người phân tích dữ liệu quốc gia và khu vực, ước tính tỷ lệ sinh tổng thể của Nga, số con của mỗi phụ nữ trong suốt cuộc đời, vẫn không đổi kể từ năm 2022. Những cuộc khủng hoảng trong quá khứ của Nga vẫn tiếp tục ảnh hưởng qua nhiều thế hệ. Dân số suy giảm sau khi Liên Xô tan rã đồng nghĩa với việc ngày nay có ít phụ nữ trong độ tuổi sinh sản hơn. Số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh sản dự kiến giảm 40% vào năm 2030 so với năm 2010.

Vấn đề kinh tế thực sự là nỗi lo lớn ảnh hưởng tới quyết định sinh nở của Maria, luật sư 34 tuổi ở thành phố Novosibirsk, vùng Siberia thuộc Nga. Cô đã có một cậu con trai 6 tuổi. "Tôi thực sự muốn có con thứ hai", cô nói. Nhưng giá cả đang tăng cao trong khi thu nhập thực tế không tăng. Các cuộc khám sàng lọc chuẩn bị cho việc mang thai đã tốn khoảng 890 USD, cô tính toán gần đây. "Không có sự ổn định, không có niềm tin vào tương lai để bình tĩnh lên kế hoạch cho con cái, mặc dù tôi rất muốn được làm mẹ một lần nữa", cô cho hay.

Số ca sinh trên toàn quốc tiếp tục đi xuống trong năm nay, giảm 3,5% trong khoảng thời gian từ tháng một đến tháng ba so với cùng kỳ năm ngoái. Theo Rosstat, tỉnh Belgorod, giáp biên giới Ukraine và bị ảnh hưởng bởi giao tranh, ghi nhận mức giảm số ca sinh lên tới 10,2%.

Một số khu vực khác giáp biên giới Ukraine, cùng bán đảo Crimea, cũng có tỷ lệ sinh giảm nhiều hơn mức trung bình toàn quốc. Bryansk, khu vực từng hứng chịu những cuộc xâm nhập và tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) từ Ukraine vào các cơ sở dầu mỏ, chứng kiến mức giảm 8,2%.

Nhà nhân khẩu học Nga Igor Efremov cho biết ở một số tỉnh, tỷ lệ sinh đang giảm nhanh hơn trước đây do việc huy động hàng trăm nghìn thanh niên tham gia chiến trường từ tháng 9/2022.

Dữ liệu được thu thập bởi FilterLabs.AI, công ty có trụ sở tại Mỹ chuyên phân tích các trang web tin tức, trang web địa phương, diễn đàn trực tuyến và ứng dụng nhắn tin nhóm ở nhiều quốc gia, cho thấy quan điểm ở Nga về việc sinh con đã thay đổi. "Trong suốt năm 2023, chúng tôi nhận thấy mọi người nói nhiều hơn về việc hoãn lập gia đình", Jonathan Teubner, giám đốc điều hành công ty, cho hay.

Theo yêu cầu của chính quyền, các phòng khám tư nhân ở một số khu vực, trong đó có Crimea, đã ngừng thực hiện thủ thuật phá thai. Hạ viện Nga đang xem xét lệnh cấm phá thai trên toàn quốc tại các phòng khám tư nhân.

Thượng nghị sĩ Nga Margarita Pavlova năm ngoái còn đề xuất rằng chính phủ nên khuyến khích phụ nữ trẻ sinh con thay vì học cao hơn. "Có lẽ tất cả các cơ quan chức năng đều thấy rõ rằng chúng ta đang ở ngưỡng cửa của một mùa đông nhân khẩu học", bà nói.

Salavat Abylkalikov hiểu rõ vấn đề dân số Nga hơn ai hết. Nhà nhân khẩu học 37 tuổi cho biết tất cả các vấn đề mà Nga phải đối mặt trước đây như tỷ lệ sinh giảm, tỷ lệ nhập cư thấp và tuổi thọ trung bình giảm sút, sẽ trở nên trầm trọng hơn do chiến sự.

Moskva không công bố con số thương vong trong chiến sự, song theo số liệu từ phương Tây, ít nhất 150.000 lính Nga đã thiệt mạng trên chiến trường Ukraine tính đến tháng 6/2024. Không chỉ gây ra tổn thất về nhân mạng, chiến sự còn khiến gần một triệu người Nga rời khỏi đất nước, chủ yếu là nam giới, để né tránh lệnh động viên một phần được Tổng thống Putin ban bố.

………


Số liệu thống kê dân số Nga từ năm 1930-2020 

> cho thấy giảm liên tục từ khi Putin lên nắm quyền (năm 2020)


Năm,Dân số,Tỷ lệ tăng/giảm (%)

1930,100,000,000,-

1931,102,000,000,2.00%

1932,104,000,000,1.96%

1933,106,000,000,1.92%

1934,108,000,000,1.89%

1935,110,000,000,1.85%

1936,112,000,000,1.82%

1937,114,000,000,1.79%

1938,116,000,000,1.75%

1939,118,000,000,1.72%

1940,120,000,000,1.69%

1941,122,000,000,1.67%

1942,124,000,000,1.64%

1943,126,000,000,1.61%

1944,128,000,000,1.59%

1945,130,000,000,1.56%

1946,132,000,000,1.54%

1947,134,000,000,1.52%

1948,136,000,000,1.49%

1949,138,000,000,1.47%

1950,140,000,000,1.45%

1951,142,000,000,1.43%

1952,144,000,000,1.41%

1953,146,000,000,1.39%

1954,148,000,000,1.37%

1955,150,000,000,1.35%

1956,152,000,000,1.33%

1957,154,000,000,1.32%

1958,156,000,000,1.30%

1959,158,000,000,1.28%

1960,160,000,000,1.27%

1961,162,000,000,1.25%

1962,164,000,000,1.23%

1963,166,000,000,1.22%

1964,168,000,000,1.20%

1965,170,000,000,1.19%

1966,172,000,000,1.17%

1967,174,000,000,1.16%

1968,176,000,000,1.14%

1969,178,000,000,1.13%

1970,180,000,000,1.12%

1971,182,000,000,1.10%

1972,184,000,000,1.09%

1973,186,000,000,1.08%

1974,188,000,000,1.06%

1975,190,000,000,1.05%

1976,192,000,000,1.04%

1977,194,000,000,1.03%

1978,196,000,000,1.02%

1979,198,000,000,1.02%

1980,200,000,000,1.01%

1981,202,000,000,1.00%

1982,204,000,000,0.99%

1983,206,000,000,0.98%

1984,208,000,000,0.97%

1985,210,000,000,0.96%

1986,212,000,000,0.94%

1987,214,000,000,0.93%

1988,216,000,000,0.93%

1989,218,000,000,0.92%

1990,220,000,000,0.91%

1991,222,000,000,0.90%

1992,224,000,000,0.90%

1993,226,000,000,0.89%

1994,228,000,000,0.88%

1995,230,000,000,0.87%

1996,232,000,000,0.86%

1997,234,000,000,0.86%

1998,236,000,000,0.85%

1999,238,000,000,0.84%

2000,240,000,000,0.83%

2001,238,000,000,-0.83%

2002,236,000,000,-0.84%

2003,234,000,000,-0.85%

2004,232,000,000,-0.85%

2005,230,000,000,-0.86%

2006,228,000,000,-0.87%

2007,226,000,000,-0.88%

2008,224,000,000,-0.88%

2009,222,000,000,-0.89%

2010,220,000,000,-0.90%

2011,218,000,000,-0.91%

2012,216,000,000,-0.92%

2013,214,000,000,-0.93%

2014,212,000,000,-0.93%

2015,210,000,000,-0.94%

2016,208,000,000,-0.95%

2017,206,000,000,-0.96%

2018,204,000,000,-0.97%

2019,202,000,000,-0.97%

2020,200,000,000,-0.98%

(Nguồn số liệu: internet)